به گزارش افرا ورزش، پژوهش‌ها درباره سن اوج عملکرد ورزشی (Peak Performance Age) در رشته‌های مختلف نشان می‌دهد که عوامل فیزیولوژیکی، روانی و تمرینی در تعیین سن قهرمانی نقش دارند.
در برخی ورزش‌ها، اوج عملکرد در سنین پایین و در برخی دیگر در سنین بالاتر رخ می‌دهد. دقت کنید که همواره استثنائاتی نیز وجود دارد.
گاهی برخی ورزشکاران با سنین بالا و با عملکرد فوق‌العاده، تمام‌نشدنی به نظر می‌رسند در حالی که برخی دیگر، بسیار زود دچار افول و افت می‌شوند.
اکنون از نظر علمی به طور خلاصه به بررسی سن اوج عملکرد ورزشی پرداخته‌ایم:
۱. ورزش‌های نیازمند انعطاف و چابکی (ژیمناستیک، شیرجه، اسکیت نمایشی)
- سن اوج: ۱۶ تا ۲۵ سال
- دلیل: انعطاف‌پذیری و قدرت انفجاری در سنین پایین بیشتر است.
- مثال:
- ژیمناستیک زنان: بسیاری از قهرمانان المپیک زیر ۲۰ سال هستند (مثل سیمون بایلز، ورزشکار آمریکایی با انبوهی از مدال المپیک و جهان در ۱۹ سالگی).
- شیرجه: اکثر مدال‌آوران زیر ۲۵ سال دارند.
- در ایران و در بخش دختران، اغلب ورزشکاران رشته ژیمناستیک پس از چند سال فعالیت، به سمت رشته‌های دیگر کوچ می‌کنند و ظرفیت بالایی نیز از خود نشان می‌دهند.
۲. ورزش‌های استقامتی (دویدن ماراتن، دوچرخه‌سواری جاده)
- سن اوج: ۲۵ تا ۳۵ سال
- دلیل: استقامت قلبی-عروقی و تجربه روانی با افزایش سن بهبود می‌یابد.
- مثال:
- “الیود کیپچوگه” (دونده ماراتن اهل کنیا ) در ۳۷ سالگی رکورد جهان را شکست.
- قهرمانان تور دو فرانس (معتبرترین رقابت دوچرخه‌سواری جهان) معمولاً بین ۲۸ تا ۳۲ سال هستند.
۳. ورزش‌های قدرتی (وزنه‌برداری، پاورلیفتینگ)
- سن اوج: ۲۵ تا ۳۵ سال
- دلیل: حداکثر قدرت عضلانی در این محدوده سنی به اوج می‌رسد.
- مثال:
- لاشا تالاخادزه (قهرمان وزنه‌برداری) در ۲۸ سالگی رکورد جهانی را بهبود بخشید.
۴. ورزش‌های تیمی (فوتبال، بسکتبال، هاکی، والیبال)
- سن اوج: ۲۵ تا ۳۰ سال
- دلیل: ترکیبی از قدرت، سرعت، استقامت و تجربه تیمی.
- مثال:
- لیونل مسی در ۲۸ تا ۳۲ سالگی به اوج فنی خود در فوتبال جهان رسید.
- بسکتبالیست‌های NBA (لیگ حرفه‌ای آمریکا) معمولاً بهترین عملکرد را بین ۲۷ تا ۳۱ سالگی دارند.
۵. ورزش‌های رزمی و مبارزه‌ای (بوکس، جودو، تکواندو، کاراته)
- سن اوج: ۲۵ تا ۳۵ سال
- دلیل: ترکیب قدرت، سرعت و تجربه تاکتیکی.
- مثال:
- محمد علی کلی در ۳۲ سالگی به اوج دوران خود در رشته بوکس رسید.
- اغلب قهرمانان باثبات در رشته‌های تکواندو و کاراته در این بازه سنی قرار دارند.
۶. ورزش‌های ذهنی-مهارتی (گلف، تیراندازی، شطرنج)
- سن اوج: ۳۰ تا ۴۰ سال (یا بیشتر)
- دلیل: نیاز به تمرکز بالا و تجربه طولانی.
- مثال:
- تایگر وودز، چهره سرشناس گلف جهان در ۳۳ سالگی به اوج بازگشت.
- مگنوس کارلسِن (شطرنج‌باز سوئدی) در ۳۲ سالگی در بهترین دوران حرفه‌ای خود قرار داشت.
نتیجه‌گیری پژوهشی
✅ ورزش‌های انفجاری و انعطافی → اوج در جوانی (زیر ۲۵ سال).
✅ ورزش‌های استقامتی و تیمی → اوج در میان‌سالی (۲۵-۳۵ سال).
✅ ورزش‌های ذهنی و مهارتی → اوج در سنین بالاتر (۳۵+).
مطالعه Lehman (1953) و پژوهش‌های جدیدتر (Ericsson, 2016) نشان می‌دهند که علاوه بر عوامل فیزیولوژیکی، تمرین هدفمند (Deliberate Practice) و ژنتیک نیز در تعیین سن قهرمانی مؤثرند.
به همین دلیل است که گاهی ورزشکارانی به طور استثنا در خارج از بازه علمی، نمایشی شگفت‌آور به نمایش می‌گذارند.
