مصطفی سراب زاده – افرا ورزش: وقتی شما با بیماران کار می‌کنید، درک این نکته مهم است که بدانید جنسیت می‌تواند نقش مهمی در علت شناسی آسیب/اختلال و مکانیسم‌های مربوطه داشته باشد.
یکی از حوزه‌های تحقیقاتی پزشکی-ورزشی که تفاوت‌های جنسیتی بسیار در آن بااهمیت است و موجب آسیب‌های ورزشی بیشتر در زنان می‌شود، تفاوت‌های عصبی عضلانی در کنترل و فعالیت است.
می‌دانیم که کنترل عصبی عضلانی شامل تشخیص، ادراک و استفاده از اطلاعات حسی ورودی برای کمک به انجام یک کار است. برای انجام موفقیت‌آمیز آن، فرد باید حرکت مفاصل متعدد را با استفاده از اطلاعات حسی ارائه‌شده توسط گیرنده‌های محیطی واقع در داخل و اطراف مفاصل هماهنگ کند.
این دقیقاً جایی است که اگر در حین حرکت اختلالی در مؤلفه عصبی عضلانی وجود داشته باشد، می‌تواند الگوی حرکت را تغییر دهد و آسیب اتفاق می‌افتد.
متأسفانه باید بگوییم که آسیب‌هایی وجود دارد که بیشتر در زنان اتفاق می‌افتد و یکی از دلایل مهم آن همین عدم کنترل عصبی عضلانی است.
آسیب‌های لیگامانی معمولاً در تحقیقات به نقص عصبی عضلانی مربوط می‌شوند و با در نظر گرفتن تئوری تسلط رباط مورد بحث قرار می‌گیرند.
این تئوری در واقع یک نقص عصبی عضلانی است که به دلیل عدم تعادل بین کنترل عصبی-عضلانی و رباطی مفصل به وجود می‌آید.
این مورد منجر به وارد شدن فشار بیش‌ازحد بر ساختارهای لیگامانی می‌شود و خطر آسیب را افزایش می‌دهد. پس فقدان کنترل عصبی عضلانی باعث اعمال نیروی بیش‌ازحد بر روی ساختارهای لیگامانی غیرفعال مفصل می‌شود و منجر به کشیدگی یا پارگی رباط می‌شود.
شایع‌ترین آسیب مربوط به تفاوت جنسیتی در کنترل عصبی عضلانی، آسیب به رباط صلیبی قدامی (ACL) زانو است. زنان ۴ تا ۶ برابر بیشتر از مردان در معرض خطر این آسیب هستند.
گزارش شده است که برخی از زنانی که پارگی ACL را تجربه می‌کنند، الگوی فعال‌سازی متفاوتی در اندام تحتانی دارند که ممکن است کنترل و ثبات کافی مفصل زانو را فراهم نکند و آنها را مستعد ابتلا به میزان بالاتر آسیب‌های نوع غیر تماسی ACL می‌کند.
موضوع موردتوجه این است که با ایجاد خستگی عضلانی در ورزشکاران مرد و زن، زنان متوجه نقص بیشتری در کنترل عصبی-عضلانی و افزایش کشش قدامی مفصل زانو در مقایسه با مردان می‌شوند که با خطر بالاتر ابتلای آنها به آسیب‌های ACL غیر تماسی مرتبط است.
حتی این هم باید گفته شود که عدم تعادل عصبی عضلانی در اندام تحتانی تنها عامل افزایش خطر آسیب ACL در زنان نیست، بلکه تغییرات کنترل تنه هم در این مورد نقش دارد.
همه این تغییرات در کنترل عصبی عضلانی تنه و اندام تحتانی در زنان، پتانسیل قرار گرفتن زانو در وضعیت والگوس (شکل زیر) را در حین حرکت افزایش می‌دهد و باعث آسیب رباطی ACL می‌شود.
در حالی که زنان معمولاً کاهش کنترل عصبی عضلانی اندام تحتانی را نشان می‌دهند، این چیزی نیست که قابل بازتوانی نباشد.
توان‌بخشی عصبی عضلانی یک برنامه درمانی است که با تحریک سیگنال‌های حسی و مکانیسم‌های مرکزی به تقویت پاسخ‌های حرکتی ناخودآگاه و در نهایت به کنترل بهتر مفصل پویا (در حال حرکت) کمک می‌کند.
این برنامه‌ها به بهبود توانایی سیستم عصبی برای ایجاد الگوی صحیح انقباض انفجاری عضلانی و سرعت بهینه اجرا کمک می‌کنند که منجر به افزایش ثبات مفصل، کاهش نیروهای اعمالی به مفصل و حتی یادگیری الگوهای حرکتی امن در ورزشکار می‌شود.
جدیدترین بررسی تأثیر برنامه تمرینی عصبی عضلانی و فاکتورهای ریسک بیومکانیکی در جلوگیری از آسیب‌های ACL ورزشکاران زن، اخیراً توسط امیلیا وینگارت محقق توان‌بخشی دانشگاه فلوریدا در سال ۲۰۲۲ انجام شد.
این مطالعه نشان داد که اگرچه تمرینات عصبی عضلانی به پیشگیری آسیب‌های ACL در فوتبالیست‌های جوان زن آمریکا کمک کرده است اما برای ارائه پروتکل تمرینی مفید و شخصی‌سازی‌شده، شناسایی فاکتورهای آناتومیکی هر بازیکن از طریق روش‌های مختلف اندازه‌گیری آناتومیکی و شناسایی فاکتورهای ریسک بیومکانیکال هر ورزشکار از طریق سیستم‌های آنالیز حرکت سه بعدی و سیستم امتیازبندی خطای فرود در ابتدای هر فصل بسیار مهم است که مربیان و متخصصین حوزه ورزش بانوان باید در نظر بگیرند.
ارائه یک برنامه تمرینی عصبی عضلانی یکسان به همه‌ی بازیکنان با هدف بهبود کنترل عصبی عضلانی و پیشگیری آسیب رباطی در آنها نتایج خوبی را در پی نخواهد داشت.
منبع:
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36030444
https://accessphysiotherapy.mhmedical.com/content.aspx?bookid=475§ionid=40791189
نویسنده: مصطفی سراب زاده
محقق نروفیزیوتراپی و فیزیولوژی تمرین
بنیاد ملی نخبگان
